Pracownicy z Ukrainy, jak się zmieniły oczekiwania Pracownicze w 2022 roku.

Rok 2022 dobiega końca, a więc to dobry moment, żeby określić jak obecnie wyglądają oczekiwania Pracowników zagranicznych względem polskiego rynku pracy, ale także przeanalizować sobie z czego wynikają różne oczekiwania zarówno Pracowników jak i Pracodawców.

Na starcie warto odpowiedzieć sobie na pytanie, ile zagranicznych obywateli pracuje w Polsce?
Na koniec czerwca 2022 r. liczba cudzoziemców zgłoszonych do ubezpieczeń emerytalno-rentowych przekroczyła 1 mln 11 tys. osób. W porównaniu do danych z końca marca tego roku to wzrost o blisko 80 tysięcy. Niestety nie jest do zbyt dokładana liczba, ponieważ opiera się tylko na zgłoszeniu do ZUS.

Z różnych innych źródeł jak raporty firm rekrutacyjnych czy dane z GUS lub PARP wynika, że obywateli tylko z Ukrainy było w Polsce w połowie października 2022 roku ok. 2,0-2,2 mln. Pula ta składała się z dwóch grup: zamieszkałych w Polsce przed wybuchem wojny (ok. 1,2 mln) oraz uchodźców wojennych (ok. 1 mln). Przez konflikt zbrojny na Ukrainie do Polski wjechało około 8 milionów osób z czego 6,3 miliona wróciło na Ukrainę. Cześć uchodźców, która nie zdecydowała się wrócić na Ukrainę postanowiła rozpocząć nowe życie poza granicami naszego kraju.

Mimo tak dużego potencjału pracowniczego na polskim rynku, wiele firm w 2022 nadal narzekało na brak rąk do pracy. Co ciekawe w 2021 r. wydano w Polsce 504,2 tys. zezwoleń na pracę (więcej o 97,7 tys. niż w 2020), rok 2022 najprawdopodobniej będzie rekordowy pod tym względem.

Zapotrzebowanie na większą ilość pracowników wynika też wprost z oczekiwań względem miejsca pracy. Przyjęło się, że pracownicy z Ukrainy chcą pracować dużo i minimalna ilość godzin do wypracowania w miesiącu powinna oscylować w granicach 240 rbh, czyli praca zazwyczaj poniedziałek-piątek po 12h, najlepiej na jedną, dzienną zmianę. Do tego pracownik oczekiwał dobrego zakwaterowania. Taki pracownik, który przyjeżdżał na paszporcie biometrycznym spędził w Polsce 3 miesiące co pozwoliło mu zarobić odpowiednio dużo, żeby wyjechać z powrotem na Ukrainę na kolejne 3 miesiące. W ten sposób pracowały zarówno kobiety jak i mężczyźni. Firmy, które zatrudniały zazwyczaj w oparciu o umowy cywilno-prawne zapewniały sobie odpowiednią ilość zasobów ludzkich do wykonywania pracy na produkcji czy w logistyce.

Obecnie sytuacja z mojego punktu widzenia zmieniła się i to znacznie.

1. Na teren Polski z Ukrainy praktycznie nie mogą wjeżdżać mężczyźni w wieku poborowym, a granice po wybuchu wojny przekroczyły głownie kobiety z dziećmi. Od razu odczuwalny ten trend był głównie w sektorze budowlanym, ale również w logistyce i na produkcji. Niektóre prace zgodnie z Kodeksem Pracy nie mogą być wykonywane przez kobiety, co stanowiło i nadal stanowi nie lada problem dla wielu przedsiębiorstw.
2. Osoby, które przybyły na terytorium Polski z terytorium Ukrainy w związku z działaniami wojennymi prowadzonymi na terytorium tego państwa od 24 lutego 2022 r.  mogą wyrobić PESEL i na tej podstawie mogą podjąć się pracy w Polsce, nie ma potrzeby wyrabiania wiz, ani pozwoleń. Dużo łatwiejszy dostęp do pracowników, a przede wszystkim skrócenie czasu oczekiwania na nowego Pracownika. Przed wybuchem wojny, często zrekrutowanie Pracownika z Ukrainy trwać mogło od 2 tygodni do nawet 2 miesięcy, obecnie rekrutacja Pracowników z Ukrainy odbywa się na terenie Polski z dnia na dzień.
3. Ilość godzin, obecnie trend się odwrócił i Pracownicy oczekują normatywnego czasu pracy, czyli 8h dziennie. Wynika to głównie z faktu, że Pracownicy z Ukrainy przyjechali tutaj z rodzinami i chcą prowadzić normalne życie, nie jest to już stricte imigracja zarobkowa.
4. Umowa o Pracę, punkt nawiązujący do powyższego. Większa ilość osób chce korzystać z przywilejów jakie daje kodeksowa umowa o pracę, a jakich nie daje tzw. umowa zlecenie.
5. Praca w dużych miastach, to coś co wcześniej nie było tak odczuwalne jak jest obecnie. Obecnie dużą popularnością cieszy się praca w miejscowościach, które mają do zaoferowania zaplecze edukacyjno-rozrywkowe. Tutaj królują takie miasta jak Warszawa, Łódź, Poznań, Gdańsk czy Wrocław.
6. Własne zakwaterowanie, które jest dużą korzyścią dla Pracodawców. Do tej pory standardowo to firma zatrudniająca pracowników pokrywała koszt mieszkania, obecnie ten koszt nie występuje u znacznej ilości Pracowników z Ukrainy, którzy mają swoje mieszkania.
7. Wyższe oczekiwania finansowe. Moja subiektywna obserwacja jest taka, że pracownicy nadal chcą zarabiać porównywalne pieniądze miesięcznie jak w przypadku pracy przez 240h, ale z tą różnicą, że za pracę w wymierzę normatywnym, czyli 168h. Ten punkt jest też determinowany przez Pracodawców, którzy zmuszeni są walczyć stawkami o pozyskanie Pracowników, a więc konkurencja na rynku ma wpływ również na oczekiwania Kandydatów do pracy.
8. Rotacja, która występowała przed konfliktem jest nieporównywalnie niższa, niż występująca w drugiej części roku 2022. Wpływ na to oczywiście ma więcej czynników, ale faktem jest, że dużo trudniej utrzymać pracownika produkcyjnego czy magazynowego na stanowisku pracy niż w zeszłym roku.

Reasumując obecnie oczekiwania Pracowników z Ukrainy są bardzo podobne do oczekiwań Pracowników z Polski, ponieważ są oni zazwyczaj związani z danym miejsce, gdzie mają swoje mieszkanie i rodzinę. Polski pracownik może być jednak spokojny o swoje miejsce pracy, mimo że do Polski przyjechała duża grupa uchodźców ze wschodu. Nadal nie wystarcza potencjalnych pracowników, by zaspokoić potrzeby pracodawców.

Gdzie jest największy problem z pozyskaniem Pracowników?

• W dużych firmach (powyżej 250 osób) w małych miejscowościach
• W firmach, gdzie stawka jest blisko minimalnej krajowej
• W firmach zajmujących się produkcją mięsa (głównie ubój), przetwórstwem rybnym
• Tam, gdzie potrzeba jest osób z uprawnieniami na wózki widłowe WJO I lub WJO II (nazewnictwo zwyczajowe)
• Sektor rolniczy, zbiory warzyw i owoców
• Wyspecjalizowana produkcja z oczekiwaniem kwalifikacji technicznych pracowników
• W firmach oczekujących biegłego języka polskiego w mowie i piśmie

Co można zrobić, żeby zachęcić pracownika do pracy?

Dopóki na rynku pracownika będzie panować nadal tak niskie bezrobocie wiele firm borykać się będzie z problemami z pozyskaniem pracowników i tutaj jedyną opcją będzie zwiększanie atrakcyjności oferty poprzez zwiększenie wynagrodzenia, udostępnienie transportu pracowniczego lub zastosowanie systemów premiowych czy benefitów. Inną wartą rozpatrzenia taktyką jest budowanie odpowiednio employer brandingu, ale takiego, który będzie realnie pokazywać, jak wygląda praca u danego Pracodawcy. Jeżeli nie dbamy o to jak się pracuje w naszej firmie, to niestety finalnie problem z pozyskaniem Pracownika będzie jednym z naszych głównych problemów.

Słowem podsumowania, obecne oczekiwania i problemy z jakimi borykają się przedsiębiorcy takie jak inflacja, ceny energii, nowy ład czy dwukrotny wzrost minimalnej krajowej wpływają na niepewność gospodarczą w roku 2023. Dostępność pracowników na produkcji czy w logistyce nadal jest ograniczona i trend ten nadal będzie się utrzymywać. Dopóki konflikt na Ukrainie nie zostanie zakończony, powinniśmy prognozować problemy z zaspokojeniem potrzeb pracodawców na zasoby ludzkie. Czas najwyższy zacząć rozglądać się w kierunku bardziej egzotycznych kierunków w celu pozyskania osób do pracy.

Daniel Raszkiewicz – Dyrektor Sprzedaży w HSS Work